Στο πλαίσιο του κύκλου εκδηλώσεων που διοργανώνει αυτόν τον μήνα η Εφορεία Αρχαιοτήτων Λάρισας με την υποστήριξη του Συλλόγου Φίλων του Διαχρονικού Μουσείου, ο Ομότιμος Καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Κωνσταντίνος Κωτσάκης θα μιλήσει στο Διαχρονικό Μουσείο Λάρισας την Πέμπτη 23 Νοεμβρίου και ώρα 7 μ.μ., με θέμα:
«Μια ηλιακή καταιγίδα λύνει τον γρίφο των ξύλινων πασσάλων του Δισπηλιού. Ο νεολιθικός λιμναίος οικισμός του Δισπηλιού Καστοριάς και η νέα έρευνα».
Ο παραλίμνιος οικισμός του Δισπηλιού είναι ο μοναδικός συστηματικά ερευνημένος οικισμός αυτού του ιδιαίτερου τύπου στην Ελλάδα και συγκαταλέγεται στους ελάχιστους αρχαιότερους της Ευρώπης. Κατοικείται από το 5800 π.Χ. (Μέση Νεολιθική) μέχρι το 4800 π.Χ. (Νεότερη Νεολιθική Ι), περίοδο στην οποία αναφέρεται η διάλεξη, καθώς και σε επόμενες περιόδους αλλά με σποραδικά κατάλοιπα, μέχρι τουλάχιστον την Εποχή του Σιδήρου. Οι ανασκαφές άρχισαν το 1993 από τον καθηγητή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Γ.Χ. Χουρμουζιάδη και συνεχίστηκαν μέχρι το 2013, έτος που έφυγε από τη ζωή.
Το κύριο γνώρισμα του οικισμού είναι οι εκατοντάδες ξύλινοι πάσσαλοι νεολιθικών σπιτιών, που διατηρήθηκαν σε εξαιρετική κατάσταση βυθισμένοι στην ιλύ της λίμνης. Με πολύ προηγμένες μεθόδους κατέστη δυνατή η χρονολόγηση των πασσάλων με εξαιρετική ακρίβεια, γεγονός μοναδικό για τη ΝΑ Ευρώπη.
Στη διάλεξη γίνεται σύντομη αναδρομή στις παλαιές ανασκαφές και παρουσιάζεται η νέα περίοδος έρευνας μετά το 2013. Το 2018 το Δισπηλιό εντάχθηκε στο μεγάλο πρόγραμμα EXPLO του Συμβουλίου Έρευνας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η διεπιστημονική έρευνα του EXPLO είναι ακόμασε εξέλιξη αλλά έχει ήδη μεταβάλει ριζικά την κατανόηση του οικισμού.
