Ένα ηχηρό φαινόμενο της ελληνικής κοινωνίας που παρατηρείται ολοένααυξανόμενο κατά τις τελευταίες δεκαετίες, ιδιαίτερα σ΄αυτή που διανύουμε, είναι τα πολιτιστικά πράγματα, συνέδρια, δρώμενα, γιορτές, πανηγύρια, εκδηλώσεις για την παράδοση, την ιστορία, τη μουσική, το χορό, για τα προϊόντα της γης, της θάλασσας, των φυτών και των δένδρων. Φιλέορτος ο Έλληνας, όπως οι πρόγονοί του.
Αυτή η «κινητικότητα», ιδίως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες έχει πολλαπλή σημασία για τους κατοίκους και την οικονομία του τόπου, τους επισκέπτες, την παράδοση και τον πολιτισμό.Ας περιορίσουμε τον προβληματισμό μας στα Συνέδρια και τα Ανταμώματα.Και αφορμή παίρνω από το 5ο Διεθνές Εθνολογικό Συνέδριο και 5ο Αντάμωμα Θεσσαλών Καραγκούνηδωνστα Μεγάλα Καλύβια Τρικάλων, αρχές Σεπτεμβρίου. Θέμα του η «Πολιτιστική κληρονομιά της Πεδινής Θεσσαλίας. Η Πολιτισμική της Διαχείριση».
Κάποια νούμερα ίσως δώσουν το μέγεθος του πολιτιστικού τετραημέρου: Συμμετείχαν με εισηγήσεις πάνω από 50 επιστήμονες, ερευνητές, συγγραφείς, εκπαιδευτικοί από την Ελλάδα και το εξωτερικό, τιμήθηκαν τρεις προσωπικότητες που συνδέονται με τον πολιτισμό της Θεσσαλίας (ο Γάλλος αρχαιολόγοςBrunoHelly, ο Καθηγητής Β.Δ.Αναγνωστόπουλος και ο Ζωγράφος Χρίστος Καράς), πολλές παράλληλες εκδηλώσεις στο λαογραφικό Μουσείο Μ. Καλυβίων, έκθεση παραδοσιακών παιχνιδιών, παρουσίαση καραγκούνικης ενδυμασίας κ.ά.Στον Τρανό χορό της Κυριακής συμμετείχαν 60 χορευτικάΚαραγκούνικα σωματεία, μια πανδαισία χρωμάτων και κινήσεων!
Όσοι παρακολουθήσαμε τις εργασίες του Συνεδρίου, ασφαλώς διαπιστώνουμε τρία γενικά πράγματα: α) την αγωνία των τοπικών κοινωνιών για το πολιτιστικό παρελθόν της Θεσσαλίας, β) την ελλιπή γνώση αυτού του παρελθόντος και την « μακαριότητα» της πολιτείας και γ) την ανάγκη της εμβριθέστερης μελέτης του πολιτιστικού αποθέματος.Να προσθέσουμε βέβαια και τον προβληματισμό γύρω από την ορθόλογη και σύγχρονη διαχείριση της Πολιτιστικής Κληρονομιάς.Και όλοι θα θυμούνται τον σπαρακτικό λόγο του Προέδρου της Αμφικτιονίας, του ΑποστόληΦιρφιρή, για τις εγκληματικές λεηλασίες που υφίστανται χρόνο με τον χρόνο οι «Μαγούλες» της Θεσσαλίας.«Γκρεμίζουν το παρελθόν»!
Μου χάρισαν «τιμής ένεκα» δύο βιβλία.Το πρώτο ήταν τα Πρακτικά του 4ου Πανελλήνιου Εθνολογικού Συνεδρίου Αυτόχθονων και Γηγενών Θεσσαλών-Καραγκούνηδων, που έγινε στον Δήμο Κιλελέρ το 2016, με θεματικό άξονα «Γη και Αγώνες των κατοίκων της Πεδινής Θεσσαλίας-Καραγκούνηδες»(επιμέλεια Ε.Αυδίκος-Β.Κοζιού),έκδοση Αμφικτιονία Θεσσαλών Καραγκούνηδων, 2018,σελ.518.Και εδώ περί τους 50 εισηγητές απλώνουν την έρευνα από την παλαιολιθική εποχή ως σήμερα, φέρνουν στο φως νέα στοιχεία αναφερόμενα στους απελευθερωτικούς αγώνες και τις αγροτικές κινητοποιήσεις, στη λαϊκή παράδοση και στο σημερινό status, στη συλλογική μνήμη και την αναζήτηση της ταυτότητας.
Το δεύτερο είναι το δίτομο έργο με τίτλο Το Κεφαλόβρυσο Τρικάλων του καθηγητή Φυσικής Αγωγής Θεόδωρου Καλογράνα, έκδοση Δήμος Φαλώρειας, Κεφαλόβρυσο 2010 (Μεγάλου μεγέθους Α4, 1ος τόμ.σελ.447,2οςτόμ.-ΛΕΥΚΩΜΑ- σελ.391).Αυτό το έργο μου έκανε εξαιρετικήεντύπωση όχι μόνο γιατί «κραυγάζουν» ο κόπος, η υπομονή και η επιμονή , που χρειάστηκε μια τέτοια συλλογή στοιχείων, κυρίως από πληροφορητές, αλλά και για την κατάρτιση Γενεαλογικών Δέντρων των οικογενειών του χωριού, που ξεπερνούν την εκατοντάδα, απόπειρα δύσκολη και χρονοβόρα, αφού απαιτεί προσεκτική συγκέντρωση και διασταύρωση όλων των στοιχείων.Είναι από τα ασυνήθιστα πονήματα και σπουδαία για την προσφορά τους στη μικροϊστορία και την τοπική παράδοση.Και οι δύο τόμοι αποτελούν ένα φράγμα στη λήθη και στο χρόνο.
Ως κατακλείδα στο σύντομο αυτό σημείωμα μπορούμε να τονίσουμε μια πραγματικότητα που χαρακτηρίζει τους Έλληνες: Δείχνουν συγκινητικό ενδιαφέρον και αγάπη για τον γενέθλιο τόπο τους,γι΄αυτό φροντίζουν την παράδοση (προφορική και γραπτή) και συνδέονται μ΄αυτή σαν με ομφάλιο λώρο.Η βαθύτερη ύπαρξή τους αναδεικνύεται μέσα από αυτές τις πολιτιστικές εκφάνσεις, μέσα από όλα αυτά τα πολυάριθμα συνέδρια, τα φεστιβάλ,τις επετειακές εκδηλώσεις, τα λαϊκά πανηγύρια, τις γιορτές προϊόντων (κρασιού, τσίπουρου, κάστανου, σαρδέλας, μελιού, ψωμιού, πίτας κ.ά.), γιορτές παράδοσης για το χορό και τη μουσική κ.λπ.Είναι μια αδιαμφισβήτητη και προφανής επιβεβαίωση για την ταυτότητα και τις ιδιαιτερότητές του. Γυρίζει κοντά στις ρίζες, προσκυνάει το παρελθόν και κοιτάζει ο μέλλον με διαυγέστερο και δημιουργικότερο βλέμμα .Και αυτό, νομίζω , είναι πολύ σημαντικό!
Γράφει ο Β.Δ. Αναγνωστόπουλος, Ομότιμος καθηγητής πανεπιστημίου Θεσσαλίας